Культура ҫулталӑкне халалланӑ «Тӑван ялӑм ҫапла пуҫланнӑ» конкурс раштав уйӑхӗн 1-мӗшӗччен пынӑ. Чӑваш Республикин шкулӗсенче вӗренекен «Тантӑш» хаҫат тусӗсем, ҫамрӑк таврапӗлӳҫӗсем, пултарулӑх ӑмӑртӑвне паха хайлавсем ярса панӑ. Вӗсене хаҫат номертен номере пичетлесе пынӑ, пичетлесе ӗлкӗрейменнине каярах пичетлеме шантараҫҫӗ.
Тӑван ял халапӗсем тӗрлӗ шайлӑ пулнӑ. Вӗсем пӗринчен тепри кӑсӑк тесе ӗнентереҫҫӗ. Халапсене ват ҫынсем каласа панине истори чӑнлӑхӗсемпе ҫыхӑнтарса тӑван ял историне тулли уҫса пама тӑрӑшнӑ.
«Тӑван ялӑм ҫапла пуҫланнӑ» конкурса хутшӑннисен ячӗсене «Тантӑш» хаҫатра та пичетлемелле, авторӗсене тата вӗсен ерӳҫисене сертификат тата парнесем парса чысламалла. «Сертификатсемпе парнесене хаҫат редакцине кӗрсе илме пултаратӑр», — тесе хыпарлаҫҫӗ конкурс йӗркелӳҫисем.
Ирина Гладкова (Шӑмӑршӑ районӗ, Виҫпӳрт Шӑмӑршӑ), Николай Кулагин (Элӗк районӗ, Мӑн Ямаш вӑтам шкулӗ, 6 класс), Юлия Ильденеева (Улатӑр районӗ, Суйкӑн шкулӗ, 6 класс), Мария Тигинова (Улатӑр районӗ, Суйкӑн, 9 класс), Ольга Алексеева (Ҫӗрпӳ районӗ, Ямаш шкулӗ, 8 класс), Вадим Андреев (Ҫӗрпу районӗ, Ямаш шкулӗ, 9 класс), Никита Никитин (Элӗк районӗ, Шӗмшеш шкулӗ, 8 класс), Анна Удиванова (Элӗк районӗ, Шӗмшеш шкулӗ, 10 класс), Ольга Архипова (Элӗк районӗ, Шӗмшеш шкулӗ, 7 класс), Катя Сарбаева (Сӗнтӗрвёрри район, Карапаш), Анна Михеева (Хӗрлӗ Чутай районӗ, Мён Этмен шкулӗ, 11 класс), А.
Чӑваш кӗнеке издательствинче «Чӑваш Республикин археологин картти» кӗнекен иккӗмӗш томне пичетлесе кӑларнӑ. Пӗрремӗш томӗ пӗлтӗр кун ҫути курнӑ. Кӗнекене Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗ хатӗрленӗ, пичете асӑннӑ издательство хатӗрленӗ.
«Чӑваш Республикин археологи картти» ӑслӑлӑхпа справка энциклопедийӗ шутланать. Унта историпе культура эткерлӗхӗн куҫман пурлӑхӗ, археологи палӑкӗсем, ҫинчен сведени кӗнӗ. Пӗрремӗш томра тӑхӑр районтипе: Улатӑр, Элӗк, Патӑрьел, Вӑрнар, Йӗпреҫ, Канаш, Куславкка, Комсомольски, Красноармейски – паллаштарнӑ. Иккӗмӗшне Хӗрлӗ Чутай, Сӗнтӗрвӑрри, Муркаш, Пӑрачкав, Вӑрмар тата Ҫӗрпӳ районӗсенчисем кӗнӗ. Виҫҫӗмӗш том валли те юлнӑ. Унта Шупашкар, Шӑмӑршӑ, Ҫӗмӗрле, Етӗрне, Елчӗк, Тӑвай районӗсенчисем тата Шупашкар хулинчисем лекмелле.
Кӗнекене 19 ӗмӗрӗн ҫурринчен тытӑнса 21 ӗмӗр пуҫламӑшӗнче археологсем тупса палӑртнисем кӗнӗ.
Ҫӗрпӳ район администрацине ертсе пыма Сергей Артамонова шаннӑранпа виҫӗ ҫул. Паян вӑл ҫав ӗҫрен кайрӗ.
Хӑйӗн ирӗкӗпе хӑтарма ыйтса ҫырнӑ заявление паян вырӑнти Депутатсен пухӑвӗнче тишкерчӗҫ. Ҫак кӗске вӑхӑтрах ҫывӑх пулса тӑма ӗлкӗрнӗ районпа сывпуллашнӑ май Сергей Геннадьевич ӗҫе килсенех хӑйӗн ӗмӗчӗсемпе паллаштарнине ҫынсем ӗненмесӗр те шанмасӑр йышӑннине пытармарӗ. «Айван ҫын ҫине пӑхнӑн пӑхатчӗҫ ун чух вӗсем», — терӗ вӑл ҫав вӑхӑта аса илсе. Тухса калаҫакансенчен пӗри ун пек шухӑшланине уҫҫӑнах каларӗ. «Фантастика тӗнчинчи япаласем тенӗччӗ эпир», — палӑртса хӑварчӗ вӑл. Халӗ Ҫӗрпӳ районӗ вӑйлӑ аталанни пирки калама кирлӗ мар. Пӗр тӗслӗх кӑна — тепӗр ҫӗрте усӑ курман ҫӗрсем пирки калаҫаҫҫӗ пулсан унта ҫӗр ҫитмест иккен.
Патӑрьелте ҫуралнӑ ҫыншӑн Ҫӗрпӳ районӗ ҫывӑх пулса тӑнине палӑртса район активӗпе сывпуллашнӑ чух Сергей Артамонов куҫҫулленмесӗр чӑтаймарӗ. Тӗрӗссипе, зал та йӗрсе ларчӗ. Хӗрарӑмӗсем кӑна мар, арҫынӗсем те кӑмӑл-туйӑма тытса чараймарӗҫ.
Малашне Сергей Геннадьевич яваплӑхӗ тата пысӑкрах пулӗ. Вӑл Чӑваш Республикин Элтеперӗн Администрацийӗн ертӳҫин пӗрремӗш ҫумӗнче — шалти политика управленийӗн пуҫлӑхӗнче тимлеме тытӑнӗ.
Илем тӗнчене ҫӑлать теме юратаҫҫӗ вырӑссем. Чӑвашсен ун пек каларӑш ҫук та, анчах хӳхӗм хӗрсене вӗсем те кӑмӑллаҫҫӗ. Ҫӗрпӳ районӗнче, ав, нумаях пулмасть «Ҫӗрпӳ пики — 2014» илем конкурсӗ иртнӗ. Унта 5 ял тӑрӑхӗнчи пике хутшӑннӑ, Чурачӑкри Мария Степанова, Чиричкассинчи Зоя Михайлова, Тавӑшкассинчи Ирина Апполонова, Апаккассинчи Диана Попова, Паваркассинчи Ксения Емельянова.
Конкурса хутшӑнакан пикесене чи малтанах Ҫӗрпӳ район администрацийӗн пуҫлӑхӗн Сергей Артамоновӑн ячӗпе вӗренӳ тата социаллӑ аталану пайӗн пуҫлӑхӗ Алла Волчкова саламланӑ. Ҫӗнтерӳҫӗ валли ятарлӑ парне хатӗрленине пӗлтернӗ.
Хӗрсен пултарулӑхне хаклама тӳре пулса маларах асӑннӑ Алла Волчкована, Чӑваш наци конгрессӗн Ҫӗрпӳ районӗнчи уйрӑмӗн ертӳҫине Алефтина Дмитриевана, районти Культура уҫрчӗн (ку вӑл — ӗлӗкхилле каласан. Халӗ ӑна урӑхларах ят пачӗҫ-ха) пуҫлӑхне Светлана Смирнована, вырӑнти халӑх театрӗн режиссерне Сергей Кувшинова шаннӑ.
Халӑха тата экономика объекчӗсене ейӳрен хӳтӗлес тӗллевпе Ҫӗрпӳ районӗнче Ҫавал юханшывӗнче хӳтӗлев дамбисене тума тытӑннӑччӗ. Ҫак кунсенче ӑна туса пӗтернӗ.
Проектпа килӗшӳллӗн, 5,8 ҫухрӑмлӑ икӗ дамбӑна хута янӑ. Кунсӑр пуҫне – ейӳ шывне кӑлармалли виҫӗ шлюз, куҫса ҫӳрекен виҫӗ насос станцийӗ, электроснабжени сечӗсем. Халӗ подрядчиксем строительство тата монтаж ӗҫӗсене вӗҫленӗ. Ҫавна май ҫывӑхри тавралӑха хӑтлӑх кӗртес ӗҫ пырать.
Проект 204,9 миллион тенкӗлӗхе ларнӑ. 171,42 миллион тенки — федераци хыснинчен. Дамбӑсем Ҫӗрпӳ тата ун ҫывӑхӗнчи ялсене ейӳрен хӳтӗлӗҫ. 267 ҫуртри 1000 ытла ҫын текех ҫуркунне шар курмӗ.
ЧР ҫутҫанталӑк министрӗн пӗрремӗш ҫумӗ Евгений Юшин ку проект питӗ пӗлтерӗшлӗ пулнине палӑртать. Ейӳ 939 миллион ытла тенкӗлӗх шар кӑтартма пултарать. Халӗ 203 гектар ҫӗр лаптӑкӗшӗн хӑрушлӑх ҫук.
Чӳк уйӑхӗн 14-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх культура тата ӳнер институтӗнче «Чӑваш Енӗн пултаруллӑ ачисем» республикӑри фестиваль иртӗ. Ун вӑхӑтӗнче музыка шкулӗсене тата ӗнер шкулӗсене музыка инструменчӗсем туянма сертификат парӗҫ.
Кун пек мероприятие 2011 ҫултанпа ирттереҫҫӗ. Вӑл пултаруллӑ ачасене тупса палӑртас, вӗсен пултарулӑхне аталантарма пулӑшас тӗллев лартать. Виҫӗ ҫулта унта художество тата музыка шкулӗсенче, ача-пӑча пултарулӑх ҫурчӗсенче ӑс пухакан 300 ытла ача хутшӑннӑ. Шупашкар, Ҫӗнӗ Шупашкар, Канаш, Ҫӗмӗрле хулисенчи, Йӗпреҫ, Куславкка тата Ҫӗрпӳ районӗсенчи ачасем хастарлӑхпа уйрӑмах палӑраҫҫӗ иккен.
Фестивале маларах асӑннӑ институт тата Акцыновсен ячӗллӗ Шупашкарти ача-пӑча художество шкулӗ йӗркелеҫҫӗ.
Мероприятин тӗп уйрӑмлӑхӗ ӳнерӗн тӗрлӗ енӗпе хӑйсен пултарулӑхне кӑтартнӑ май ӑна эссе е монолог урлӑ уҫса памалла.
Ача-пӑча музыка шкулӗсемпе ӳнер шкулӗсем валли музыка инструменчӗсем туянма республика тата федераци хыснинчен укҫа уйӑрса парӗҫ. Юлашки икӗ вун ҫулта пуҫласа паха тата хаклӑ 100 инструмент туянса парӗҫ. Ҫав шутра — 5 фортепиано, 15 балалайка, 10 домра, 20 скрипка, 18 аккордеон тата 31 баян.
Чӑваш кӗнеке издательствинче ҫӗнӗ кӗнеке кун ҫути курнӑ. Вӑл — «Шкулти чӑваш тӗрри» ятлӑ. Алӗҫне хӑнӑхма пуҫланисене пулӑшакан кӗнеке авторӗсем — Е.Н.Жачева тата А.А.Ефимова.
Чӑваш тӗррине вӗреннӗ чухне шкулти педагогсен тата ача пахчинчи воспитательсен, кружок ертӳҫисен чылай ыйту сиксе тухать. Чылай шкулти кружока ӳнер тӗлӗшӗнчен ятарлӑ пӗлӳ илсен технологи вӗрентекенӗсем ертсе пыраҫҫӗ. Ҫак кӗнеке шӑпах вӗсене пулӑшма пултарать.
Кӗнекере авторсем Ҫӗрпӳ районӗнчи Тавӑшкасси шкулӗнчи кӗҫӗн классен, Канашри 5-мӗш шкулти вӑтам тата аслӑ классен, И.Я.Яковлев ячӗллӗ ЧППУн технологипе экономика факультечӗн студенчӗсен алӗҫӗсемпе усӑ курнӑ.
Кӗнеке 5 пин тиражпа тухнӑ. Кӗнекене «СУМ» лавккара та туянма пулать.
Кун пирки Ял хуҫалӑхӗнче тата тирпейлекен промышленноҫра ӗҫлекенсен уявӗнче Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев палӑртса хӑварнӑ. Уявӗ юпан 31-мӗшӗнче иртессине эпир пӗлтернӗччӗ.
«Иккӗмӗш ҫӑкӑр» ҫинчен калас тӑк, асӑннӑ культура пирки паян татса памалли ыйтусене хускатнӑ май чарӑнса тӑнӑ. Хӑш-пӗр хуҫалӑхра кредит та илнӗ, ҫӗрулмие упрама хранилище те тунӑ. Паян ҫак культура аван хакпа сутӑнать. Пысӑк хуҫалӑхсен, Игнатьев шучӗпе, ҫӗрулмипе ҫине тӑрсарах ӗҫлемелле, ҫулталӑкра 1 миллион тонна туса илме ӑнтӑлмалла.
Ял хуҫалӑхӗнче тата тирпейлекен промышленноҫра ӗҫ укҫи шайне ӳстермеллине те палӑртнӑ. «Паян мӗнпур ял хуҫалӑх продукцийӗ тивӗҫлӗ хакпа сутӑнать, пӗчӗк ӗҫ укҫи отрасль аталанӑвне такӑнтарать», — тесе шухӑшлать иккен Элтепер.
Кирек епле уяври пекех пысӑк шайри наградӑсемпе те чысланӑ. «Раҫҫей Федерацийӗн ял хуҫалӑхӗн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ» ята Елчӗк районӗнчи «Комбайн» кооперативри Владимир Анисимов электрогазосварщик, Ҫӗрпӳ районӗнчи «ВДС» тулли мар яваплӑ обществӑри Изосим Романов, Патӑрьел районӗнчи «Малалла» эртелти Николай Филиппов тракторист тивӗҫнӗ.
Ҫӗрпӳ районӗнче кирек епле мероприятие те тӗплӗн хатӗрленнине асӑннӑ район администрацийӗн пуҫлӑхӗпе Сергей Артамоновпа журналист ӗҫӗпе пӗр кун ирттернӗ чух ӑнланма ӗлкӗрнӗччӗ. Ун чух вӗсем Ҫӗрпӳ ярмӑрккине тата ҫӗнӗ ача пахчи уҫма хатӗрленетчӗҫ. Паян унта ял хуҫалӑх ӗҫченӗсен уявӗнче пулнӑ май ҫӗрпӳсен тӗплӗлӗхне тепӗр хут курса ӗнентӗм.
Ял хуҫалӑхӗнче тата тирпейлекен отрасльте тӑрӑшакансен професси уявне район шайӗнче уҫиччен тӳре-шарапа ял хуҫалӑх отраслӗн ветеранӗсем Кивӗ Тукай ялне ҫул тытрӗҫ. Унта вӗсем ялти культура ҫуртне тата ҫавӑнтах вырнаҫнӑ фельдшерпа акушер пунктне уҫнӑ ятпа йӗркеленӗ савӑнӑҫлӑ мероприятие хутшӑнчӗҫ. Район центрӗнчен асӑннӑ яла хӑнасене ҫитме ҫӑмӑл пултӑр тесе ҫул хӗррипе ялав лартсах паллӑ тунӑччӗ.
Саламӗ те пулчӗ, юрри-ташши те. Уйрӑмах асра юлмалли самантсенчен пӗри тесе район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Сергей Артамонов культура ҫуртне парнеленӗ хут купӑспа чи малтан республикӑн Патшалӑх Канашӗн депутатне Вадим Николаевакалама тата ӑна хӑй юратнӑ юррине халӑхпа юрлама кӗтмен ҫӗртен ыйтнине палӑртӑттӑм.
Аслисене хисеплеме ачаранах вӗрентеҫҫӗ. Акӑ Ҫӗрпӳре пурӑнакан Матрена Петровна Кирилловӑна аслисем те, кӗҫӗннисем те хисеп тӑваҫҫӗ. Вӑл юпа уйӑхӗн 23-мӗшӗнче 100 ҫул тултарнӑ.
Республикӑра пӗр ӗмӗре хыҫа хӑварнӑ ҫынсем нумай мар. Акӑ Матрена Петровна та вӗсен йышне кӗнӗ. Ӑна сумлӑ юбилейпа саламлама Ҫӗрпӳ район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Сергей Артамонов, социаллӑ хӳтлӗх пайӗн пуҫлӑхӗ Алевтина Широкова, районти Ветерансен канашӗн председателӗ Валентина Трофимова килнӗ.
Матрена хӑйӗн ӗмӗрӗнче сахал мар хури-шурине курнӑ. Вӑрҫӑ ҫулӗсенче канмасӑр ӗҫленӗ, упӑшкине фронтран кӗтнӗ, пушар хыҫҫӑн ҫӗнӗ ҫурт ҫӗкленӗ, мӑшӑрне, ачисене пытарнӑ… Анчах вӑл чӑтнӑ, малалла пурӑнма вӑй тупнӑ. Матрена Петровна халӗ икӗ ывӑлӗпе пурӑнать. Хӗрӗ час-часах килсе ҫӳрет.
Юбиляр вӑрӑм ӗмӗр вӑрттӑнлӑхӗпе паллаштарнӑ. Кирек мӗнле пулсан та хӑвна юратма, хастар пулма, кулма-савӑнма пӗлмелле-мӗн.
+0.3 °C